Ticaret HukukuMARKA HUKUKU

1. MARKA HUKUKU NEDİR?

Marka hukuku, işaretlerin korunması ve kullanımıyla ilgili yasal düzenlemeleri içeren bir hukuk dalıdır ve fikri mülkiyet hukuku ile sıkı bir bağlantısı vardır. Fikri mülkiyet hukuku, fikri emek ve yaratıcılığın korunması, kullanılması ve ticari değerinin korunması ile ilgilenirken, marka hukuku da belirli işaretlerin (örneğin, logo, isim, slogan) belirli bir coğrafi alanda tanınmasını ve korunmasını sağlar.

Markalar, işletmelerin ürünlerini veya hizmetlerini diğerlerinden ayırt etmek için kullandığı sembollerdir ve bu sembollerin korunması, marka hukukunun temel amacıdır. Bir markanın tescil edilmesi, markanın yasal koruma altına alınması ve marka sahibine belirli hakların tanınması anlamına gelir. Bu haklar arasında markanın kullanımı, lisanslanması, satılması veya devredilmesi gibi ticari faaliyetler bulunur.

Fikri mülkiyet hukuku, marka hukuku aracılığıyla, işletmelerin markalarını korumasını ve markalarının ticari değerini artırmasını sağlar. Ayrıca, tüketicilerin güvenli alışveriş yapmalarını ve markalar arasında kaliteli ürün ve hizmetlerin tanınmasını kolaylaştırarak, ticari rekabetin adil bir ortamda gerçekleşmesini destekler.

Marka hukuku, aynı zamanda fikri mülkiyet hukukunun genel ilkelerine dayanır. Bu ilkeler, yaratıcılığın teşvik edilmesi, yenilikçiliğin korunması ve ticaretin adil bir şekilde gerçekleşmesi gibi temel değerleri içerir. Dolayısıyla, marka hukuku, fikri mülkiyet hukukunun önemli bir parçası olarak, işletmelerin rekabet avantajı elde etmelerine ve ticari faaliyetlerini sürdürmelerine yardımcı olur.

2. MARKANIN UNSURLARI VE FONKSİYONLARI

Markanın unsurları, işaret, ayırt edicilik, açıklık ve kesinlik gibi önemli özellikleri içerir. Bu unsurlar şu şekilde açıklanabilir:

1. İşaret : Markanın, ürün veya hizmetin kaynağını belirten herhangi bir sembol, isim, logo, renk veya kombinasyon gibi görsel veya işitsel ögelerdir. İşaretler, markanın tanıtılmasını ve tanınmasını sağlar.
2. Ayırt Edicilik :Bir markanın ayırt edici olması, markanın diğerlerinden farklı ve tanınabilir olmasını ifade eder. Ayırt edicilik, markanın tüketiciler tarafından kolayca tanınmasını ve hatırlanmasını sağlar. Markaların tescil edilebilmesi için ayırt edici olmaları gereklidir.
3. Açıklık: Markanın açıklığı, markanın ne olduğunun veya neyi temsil ettiğinin net bir şekilde anlaşılabilir olması anlamına gelir. Karmaşık veya belirsiz markalar, tüketicilerde karışıklık yaratabilir ve markanın etkinliğini azaltabilir.
4. Kesinlik : Markanın kesin olması, markanın belirli ve spesifik bir şekilde tanımlanmış olması anlamına gelir. Markanın net ve belirgin bir şekilde ifade edilmesi, markanın ticari kimliğini güçlendirir ve hatırlanmasını kolaylaştırır.

Bu unsurlar, güçlü ve etkili bir marka oluşturmak için önemlidir. Marka sahipleri, markalarını bu unsurları dikkate alarak tasarlayarak, markalarının tanınabilirliğini artırabilir ve rekabet avantajı elde edebilirler.

3. NELER MARKA OLABİLİR?

Kişi adları, sözcükler, şekiller ve üç boyutlu biçimler, harfler ve sayılar, renkler, sesler, hareketler, kokular ve diğer işaretler marka olarak tescili gerçekleştirilebilecek unsurlardır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununda düzenlenen ve düzenlenmemesine rağmen marka sahibine koruma sağlayan birtakım işaretler aşağıda yer almaktadır:

1. Kişi Adları: Özellikle ünlü veya tanınmış kişilere ait isimler, marka olarak tescil edilebilir. Örneğin, moda tasarımcıları veya sporcuların adları, giyim veya spor malzemelerinin markası olarak kullanılabilir.
2. Sözcükler: İsimler, kelimeler veya kelime grupları, marka olarak tescil edilebilir. Örneğin, “Amazon”, “Samsung”, “Google” gibi.
3. Şekiller ve Üç Boyutlu Biçimler: Ürünlerin veya ambalajların belirli bir şekli veya tasarımı, marka olarak tescil edilebilir. Örneğin, Coca-Cola’nın şişe şekli veya Toblerone çikolatanın üçgen kutusu gibi.
4. Harfler ve Sayılar: Özel bir harf veya sayı kombinasyonu, marka olarak tescil edilebilir. Örneğin, “3M”, “IBM” gibi.
5. Renkler: Belirli bir renk veya renk kombinasyonu, marka olarak tescil edilebilir. Örneğin, T-Mobile’ın pembe rengi veya UPS’in kahverengi rengi gibi.
6. Sesler: Belirli bir ses veya müzik parçası, marka olarak tescil edilebilir. Örneğin, McDonald’s’a ait “I’m Lovin’ It” isimli jingle
7. Hareketler: Belirli bir hareket veya animasyon, marka olarak tescil edilebilir. Örneğin, MGM Studios’un “Roaring Lion” logosu gibi.
8. Kokular: Belirli bir koku veya koku kombinasyonu, marka olarak tescil edilebilir. Ancak, koku markalarının tescili için belirli şartlar vardır ve bunların sunumu zordur. SMK m.4/1’de sayılan işaretler arasında olmamakla beraber korumanın açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilme şartı ile beraber tescilinin mümkün olduğu ifade edilebilir.
9. Diğer İşaretler: İnternet alan adları, domain isimleri veya diğer dijital varlıklar da marka olarak tescil edilebilir. Örneğin, “Apple.com” gibi.

Bu unsurlar, marka olarak tescil edilebilirken belirli şartları ve uygunluk kriterlerini karşılamalıdır. Markaların tescili için başvuru yapacak kişiler, ilgili marka ofisinin belirlediği prosedürlere ve kriterlere uygun olarak başvuru yapmalıdır.

4. MARKA ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Marka çeşitleri, kullanım alanlarına ve markanın temsil ettiği ürün veya hizmet kategorisine göre farklılaşabilir. İşte yaygın olarak kullanılan marka çeşitlerinden bazıları:

1. Mal Markası: Ürünlerin markası olarak kullanılan markalardır. Belirli bir ürün veya ürün grubunu temsil ederler. Örneğin, Apple markası elektronik ürünlerini temsil ederken, Nike spor giyim ve ayakkabılarını temsil eder.
2. Hizmet Markası: Hizmetlerin markası olarak kullanılan markalardır. Belirli bir hizmet veya hizmet kategorisini temsil ederler. Örneğin, FedEx lojistik ve kargo hizmetlerini temsil ederken, Starbucks kahve ve kafe hizmetlerini temsil eder.
3. Ortak Marka: Birden fazla işletmenin bir araya gelerek ortaklaşa kullandığı markalardır. Bu markalar genellikle belirli bir proje, etkinlik veya işbirliği için kullanılır. Örneğin, ortak bir pazarlama kampanyası için birlikte kullanılan markalar ortak marka olarak adlandırılabilir. Buna, Adidas X Stella McCartney örnek gösterilebilir.
4. Garanti Markası: Belirli bir ürün veya hizmetin kalitesi veya özellikleri konusunda garanti veren markalardır. Bu markalar, ürün veya hizmetin belirli standartlara uygun olduğunu ve belirli bir kalite seviyesini temsil ettiğini gösterir. Örneğin, “ISO 9001” kalite yönetim sistemi belgesi gibi.
5. Coğrafi İşaret: Belirli bir coğrafi bölgenin ürünlerini veya hizmetlerini temsil eden markalardır. Bu markalar, belirli bir coğrafi bölgede üretilen veya sağlanan ürünlerin veya hizmetlerin kalitesini veya kökenini garanti eder. Örneğin, “Champagne” şampanyası veya “Parmesan” peyniri gibi.

Bu marka çeşitleri, markaların kullanım amacı ve işlevine göre farklılık gösterir. İşletmeler, marka stratejilerini belirlerken bu çeşitliliği dikkate alarak marka portföylerini oluşturabilir ve yönetebilirler.

5. MARKA OLARAK TESCİL EDİLEMEYECEK İŞARETLER

Marka olarak tescil edilemeyecek işaretler, genellikle markaların temel işlevlerini yerine getirememesi veya belirli yasal engellere takılması nedeniyle tescil edilemezler. Sınai mülkiyet mevzuatına göre, marka olarak tescil edilemeyecek işaretler şunlardır:

1.Ayırt Edici Gücü Olmayan İşaretler:

• Bir mal veya hizmetin cinsini, çeşidini, niteliğini, kalitesini, miktarını, amacını, değerini, coğrafi kaynağını veya üretim, satış ve diğer özelliklerini belirten işaretler.
• Herkes tarafından kullanılabilecek veya belirli bir meslek grubunu ilgilendiren işaretler.

2. Kamu Düzenine ve Genel Ahlaka Aykırı İşaretler:

• Kamu düzenine, genel ahlaka veya kamu güvenliğine aykırı işaretler
• Yasa dışı faaliyetleri teşvik eden veya destekleyen işaretler.

3. Halka Mal Olmuş İşaretler:

• Halk arasında yaygın olarak kullanılan ve belirli bir ürün veya hizmeti ayırt etmek için kullanılmayan işaretler.
• Ticaret alanında herkesin kullanabileceği işaretler.

4. Devlet Sembollerini İçeren İşaretler:

• Devlet armaları, bayraklar, diğer devlet sembolleri, uluslararası örgütlerin amblemleri, isimleri veya kısaltmaları.
• Resmi kontrol ve garanti işaretleri, resmi damgalar.

5. Dinî Semboller:

• Dinî semboller, dinî ibareler veya kutsal kitaplardan alıntılar.

6. Önceden Tescil Edilmiş veya Tanınmış Markalarla Karışıklık Yaratacak İşaretler:

• Başkalarına ait tescilli markalarla aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler.
• Tanınmış markalarla karışıklık yaratabilecek derecede benzer işaretler.

7. Kötü Niyetle Yapılan Başvurular:

• Kötü niyetle yapılan marka tescil başvuruları.

8. Tescil Edilmemiş Coğrafi İşaretler ve Geleneksel Adlar:

• Coğrafi işaretler ve geleneksel ürün adları, belirli bir bölgeye veya ürüne özgü olan ve belirli bir kaliteyi veya özelliği ifade eden işaretler.

Bu kurallar, markaların hem tescil sürecinde hem de tescil sonrasında hukuki koruma sağlamasını ve haksız rekabeti önlemesini amaçlar. Marka başvurusu yapmadan önce, bu kriterlere dikkat edilmesi ve markanın bu niteliklere sahip olup olmadığının kontrol edilmesi önemlidir.

6. MARKA TESCİLİ

Marka olarak tescil edilemeyecek işaretler, genellikle markaların temel işlevlerini yerine getirememesi veya belirli yasal engellere takılması nedeniyle tescil edilemezler. Türk Marka Hukuku’na göre, marka olarak tescil edilemeyecek işaretler şunlardır:

1. Ayırt Edici Gücü Olmayan İşaretler

• Bir mal veya hizmetin cinsini, çeşidini, niteliğini, kalitesini, miktarını, amacını, değerini, coğrafi kaynağını veya üretim, satış ve diğer özelliklerini belirten işaretler.
• Herkes tarafından kullanılabilecek veya belirli bir meslek grubunu ilgilendiren işaretler.

2. Kamu Düzenine ve Genel Ahlaka Aykırı İşaretler:

• Kamu düzenine, genel ahlaka veya kamu güvenliğine aykırı işaretler.
• Yasa dışı faaliyetleri teşvik eden veya destekleyen işaretler.

3. Halka Mal Olmuş İşaretler:

• Halk arasında yaygın olarak kullanılan ve belirli bir ürün veya hizmeti ayırt etmek için kullanılmayan işaretler.
• Ticaret alanında herkesin kullanabileceği işaretler.

4. Devlet Sembollerini İçeren İşaretler:

• Devlet armaları, bayraklar, diğer devlet sembolleri, uluslararası örgütlerin amblemleri, isimleri veya kısaltmaları.
• Resmi kontrol ve garanti işaretleri, resmi damgalar.

5. Dinî Semboller:

• Dinî semboller, dinî ibareler veya kutsal kitaplardan alıntılar.

6. Önceden Tescil Edilmiş veya Tanınmış Markalarla Karışıklık Yaratacak İşaretler:

• Başkalarına ait tescilli markalarla aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler.
• Tanınmış markalarla karışıklık yaratabilecek derecede benzer işaretler.

7. Kötü Niyetle Yapılan Başvurular:

• Kötü niyetle yapılan marka tescil başvuruları.

8. Tescil Edilmemiş Coğrafi İşaretler ve Geleneksel Adlar:

• Coğrafi işaretler ve geleneksel ürün adları, belirli bir bölgeye veya ürüne özgü olan ve belirli bir kaliteyi veya özelliği ifade eden işaretler.

Bu kurallar, markaların hem tescil sürecinde hem de tescil sonrasında hukuki koruma sağlamasını ve haksız rekabeti önlemesini amaçlar. Marka başvurusu yapmadan önce, bu kriterlere dikkat edilmesi ve markanın bu niteliklere sahip olup olmadığının kontrol edilmesi önemlidir.

7. MARKANIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ VE MARKA İPTALİ

Türk Marka Hukuku ve Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında, markanın hükümsüzlüğü ve iptali belirli süreçler ve nedenler çerçevesinde gerçekleşir. Bu süreçler, markanın yasal korumasının sona erdirilmesini ve tescilin iptalini kapsar. Bu süreçlerin detayları ise şu şekildedir:

Markanın Hükümsüzlüğü

Hükümsüzlük Nedenleri ve Süreci (Sınai Mülkiyet Kanunu – SMK): Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 25. maddesi, markanın hükümsüzlüğüne ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Bu maddeye göre, markanın hükümsüzlüğü için dava açılabilir. Hükümsüzlük nedenleri şunlardır:

1. Tescil Edilemeyecek İşaretler:

• Ayırt edici olmayan işaretler (SMK madde 5/1-a).
• Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler (SMK madde 5/1-f).
• Dini semboller veya devlet armaları, bayraklar gibi işaretler (SMK madde 5/1-d).

2. Önceden Tescilli Markalar ile Karışıklık:

• Önceden tescil edilmiş veya tanınmış markalarla karışıklık yaratacak derecede benzer işaretler (SMK madde 6).

3. Kötü Niyetle Tescil:

• Kötü niyetle yapılan başvurular (SMK madde 6/9).

Hükümsüzlük Davası:

• Hükümsüzlük davası, ilgililer tarafından yetkili ve görevli mahkemelerde açılabilir.
• Mahkeme kararı ile markanın hükümsüzlüğüne karar verilirse, marka tescil edildiği tarihten itibaren geçersiz sayılır ve tüm hukuki sonuçlarıyla ortadan kalkar.

Markanın İptali

İptal Nedenleri ve Süreci (Sınai Mülkiyet Kanunu – SMK): Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 26. maddesi, markanın iptaline ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Bu maddeye göre, markanın iptali için Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvuru yapılabilir. İptal nedenleri şunlardır:

1. Kullanılmama:

• Markanın tescil tarihinden itibaren kesintisiz 5 yıl süreyle kullanılmaması veya kullanımına 5 yıl süreyle ara verilmesi (SMK madde 9/1).

2. Markanın Ayırt Edici Gücünü Kaybetmesi:

• Markanın, mal veya hizmetlerin ortak adı haline gelmesi (SMK madde 9/1).

3. Yanıltıcı Hale Gelmesi:

• Markanın kullanım şekli nedeniyle tescil kapsamındaki mal veya hizmetlerin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı konusunda halkı yanıltıcı hale gelmesi (SMK madde 9/2).

4. Teknik Düzenlemelere Aykırılık:

• Markanın, tescilinden sonra ortaya çıkan teknik düzenlemelere aykırı hale gelmesi (SMK madde 9/3).

İptal Süreci:

• İptal başvurusu, Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılır.
• Kurum, başvuruyu değerlendirir ve gerekli şartların sağlanıp sağlanmadığını inceler.
• Kurum, iptal gerekçelerinin varlığına karar verirse, markanın iptaline karar verir ve marka sicilden silinir.

Her iki durumda da, markanın hükümsüzlüğü veya iptali sonucunda marka, tescil edildiği tarihten itibaren geçersiz sayılır ve tüm hukuki sonuçlarıyla ortadan kalkar. Bu süreçler, marka hakkının korunması ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla belirli yasal prosedürlere tabidir.

8. MARKA TECAVÜZÜ NEDİR? NASIL ÖNLENİR?

Marka tecavüzü, bir markanın sahibinin izni olmaksızın, markanın hukuki korumasının ihlal edilmesi anlamına gelir. Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ve ilgili mevzuat, marka tecavüzünü ve buna karşı alınabilecek hukuki önlemleri düzenlemektedir.

Marka Tecavüzü (SMK Kapsamında)
Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) Madde 29-30: Marka tecavüzü, SMK’nın 29 ve 30. maddelerinde detaylı olarak ele alınmıştır. Bu maddelere göre, marka hakkına tecavüz sayılabilecek fiiller şunlardır:

1. Tescilli Markanın Aynı veya Benzerinin Kullanımı:

• Tescilli bir marka ile aynı olan veya benzer olan bir işaretin, tescil kapsamındaki mal veya hizmetlerle ilgili olarak kullanılması.

2. Markanın Taklit Edilmesi:

• Markanın aynen veya taklit edilerek ticaret alanında kullanılması.

3. Markayı Taşıyan Ürünlerin Üretilmesi, Dağıtılması veya Satılması:

• Tescilli markayı taşıyan veya taşıdığı anlaşılan ürünlerin üretilmesi, dağıtılması, piyasaya sürülmesi, satılması veya bu amaçlarla elde bulundurulması.

4. Marka Üzerinde Yetkisiz İşlem Yapılması:

• Tescilli marka hakkı sahibinin izni olmadan markanın üzerinde herhangi bir değişiklik yapılması veya işaretin markayı içerecek şekilde kullanılması.

5. Markanın Tescil Kapsamına Giren Hizmetlerin Sunulması:

• Markanın tescil kapsamındaki hizmetlerin, marka sahibinin izni olmaksızın sunulması.

Hukuki Koruma ve Yaptırımlar (SMK Madde 149-165): Marka hakkına tecavüz durumunda, marka sahibinin başvurabileceği hukuki yollar ve yaptırımlar SMK’nın 149-165. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere göre:

1. Tecavüzün Tespiti ve Durdurulması:

• Marka sahibi, marka hakkına tecavüzün tespit edilmesi ve durdurulması için mahkemeye başvurabilir.

2. Tecavüzün Önlenmesi ve Kaldırılması:

• Marka sahibi, tecavüz fiillerinin önlenmesi ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için dava açabilir. Bu kapsamda, tecavüz konusu malların piyasadan çekilmesi veya imha edilmesi talep edilebilir.

3. Tazminat Talebi:

• Marka sahibi, marka hakkına tecavüz nedeniyle uğradığı maddi ve manevi zararın tazmini için tazminat davası açabilir. Bu tazminat, tecavüz fiilinin doğurduğu zararları karşılamak amacıyla talep edilir.

4. Gasp Edilmiş Hakların Geri Verilmesi:

• Tecavüz eden kişinin haksız olarak elde ettiği kazançların, marka sahibine geri verilmesi talep edilebilir.

5. Cezai Yaptırımlar:

• Marka tecavüzü fiilleri, aynı zamanda cezai yaptırımları gerektirebilir. SMK, marka hakkına tecavüz edenler için hapis cezası ve adli para cezası öngörmektedir (SMK madde 30/3).

6. İhtiyati Tedbir:

• Marka sahibi, marka hakkına tecavüz devam ederken dava açmadan önce veya dava sürecinde ihtiyati tedbir talep edebilir. Bu tedbirler, tecavüzün derhal durdurulması ve zararların önlenmesi için önemlidir.

İlgili Mevzuat

• Marka tecavüzü ve marka haklarının korunmasına ilişkin diğer ilgili mevzuat ve düzenlemeler şunlardır:
• Türk Ticaret Kanunu: Ticari işlerde kullanılan markalarla ilgili hükümler içermektedir.
• Türk Borçlar Kanunu: Genel haksız fiil ve tazminat hükümleri ile marka tecavüzüne ilişkin talepleri desteklemektedir.
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu: Marka ile ilgili hususlarda telif haklarına dair düzenlemeler içerebilir.
• Haksız Rekabet Hükümleri: Markaya yönelik haksız rekabet fiillerine karşı koruma sağlar.

Marka tecavüzü, marka sahibinin haklarını koruyabilmesi için önemli bir hukuki alan olup, SMK ve ilgili mevzuat kapsamında geniş bir koruma sağlamaktadır. Marka sahipleri, bu düzenlemeler çerçevesinde haklarını korumak için hukuki yolları kullanabilirler.

HDY Hukuk & Danışmanlık olarak marka sahiplerine ve firmalara bu alanda hukuki danışmanlık vermekteyiz. Bizlere iletişim sayfamızdan ulaşabilirsiniz.