1.VESAYET HUKUKU NEDİR?
Vesayet hukuku, kısıtlı kişilerin haklarını ve menfaatlerini korumak amacıyla onların yerine yasal işlemler yapabilecek bir vesayet makamının atanmasını düzenleyen hukuk dalıdır. Türk Medeni Kanunu (TMK) ve ilgili mevzuat, vesayet hukuku ile ilgili düzenlemeleri kapsamlı bir şekilde ele almaktadır.
Vesayet Hukukunun Amacı ve Kapsamı
Vesayet hukuku, velayet altında bulunmayan küçükler (18 yaşından küçükler) ve kısıtlılık kararı alınmış reşit kişiler için uygulanır. Bu hukuk dalı, bu kişilerin mallarını ve şahsi durumlarını koruma altına almayı amaçlar. Vesayet altındaki kişilere yardımcı olmak ve onların menfaatlerini korumak için vasi atanır.
2. KİMLER VESAYET ALTINA ALINIR?
Türk Medeni Kanunu kapsamında vesayet altına alınacak kişiler, belirli koşullar altında vesayet altına alınarak koruma altına alınır. Bu düzenlemeler Türk Medeni Kanunu’nun 404 ila 408. maddelerinde yer almaktadır ve aşağıda ayrıntıları ile değinilmiştir:
1. Yaş Küçüklüğü (TMK Madde 404)
- Reşit Olmayanlar: 18 yaşını doldurmamış olan kişiler, velayet altında bulunmuyorlarsa vesayet altına alınırlar. Bu, genellikle anne ve babası olmayan veya anne ve babasının velayet hakkı bulunmayan çocuklar için geçerlidir.
2. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı (TMK Madde 405)
- Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı Olanlar: Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı nedeniyle işlerini göremeyecek durumda olan veya başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan reşit kişiler vesayet altına alınabilir. Bu kişiler, kendi menfaatlerini koruyamayacak durumda oldukları için vesayet altına alınarak korunurlar.
3. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşam Tarzı veya Kötü Yönetim (TMK Madde 406)
- Savurganlık, Bağımlılık, Kötü Yaşam Tarzı veya Kötü Yönetim Nedeniyle: Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam tarzı veya malvarlığını kötü yönetim nedeniyle kendisinin veya ailesinin geçimini tehlikeye sokan reşit kişiler vesayet altına alınabilir. Bu tür durumlar, kişinin kendi menfaatlerini ciddi şekilde tehlikeye atması nedeniyle vesayet altına alınmasını gerektirir.
4. Hapis Cezası (TMK Madde 407)
- Uzun Süreli Hapis Cezasına Mahkûm Olanlar: Bir yıl veya daha uzun süreli hapis cezasına mahkûm olan reşit kişiler vesayet altına alınabilir. Bu durum, mahkûmun malvarlığını idare edememesi ve dışarıdaki işlerini yürütememesi nedeniyle vesayet gerektirir.
5. İstek Üzerine Vesayet (TMK Madde 408)
- Yaşlılık, Sakatlık, Deneyimsizlik veya Ağır Hastalık Nedeniyle: Yaşlılık, sakatlık, deneyimsizlik veya ağır hastalık nedeniyle işlerini gereği gibi yönetemeyen reşit kişiler, kendi istekleri üzerine vesayet altına alınabilirler. Bu durumda, kişinin vesayet altına alınması için kendi rızası aranır ve vesayet makamı bu isteği dikkate alır.
3. VASİ NASIL ATANIR?
Türk Medeni Kanunu (TMK) ve ilgili mevzuat çerçevesinde vasi atanması, vesayet makamı olan sulh hukuk mahkemesi tarafından gerçekleştirilen hukuki bir süreçtir. Vasi atanmasının usul ve esasları, TMK’nın 413 ila 423. maddelerinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Vesayet dairesi, sulh hukuk mahkemesi ile denetim makamı olan asliye hukuk mahkemesinden oluşur. Sulh hukuk mahkemesi vesayet makamıdır ve vesayet işlemlerini yürütür. Vesayet makamı, vesayet altına alınma sebeplerinin tespiti ve vesayet kararının verilmesi yetkisine sahiptir. Vesayet makamı, vesayet altındaki kişiye vasi atanmasını sağlar. Vesayet makamı, vesayet altına alınma sebeplerini araştırır ve vesayet kararı verir.
Vesayet makamı, vesayet altındaki kişinin menfaatlerini koruyabilecek ve bu görevi layıkıyla yerine getirebilecek bir kişiyi vasi olarak atar. Vasi olarak atanacak kişinin güvenilir, dürüst, vesayet altındaki kişinin menfaatlerini gözetebilecek nitelikte ve vesayet altındaki kişinin yakınları arasından seçilmesi önceliklidir.
Vasi Olarak Atanamayacak Kişiler ise TMK Madde 417’de sayılmıştır. Bunlar:
Kısıtlılar, kamu hizmetlerinden yasaklı olanlar, haysiyetsiz hayat sürenler, menfaat çatışması bulunanlar, vesayet makamının kararına göre vasi olamayacak kişilerdir.
Vesayet makamı, vasi atanacak kişinin uygunluğunu değerlendirir ve vasi olarak atama kararı verir. Vasi atanması sürecinde vesayet altındaki kişinin yakın akrabaları ve çevresi dikkate alınır. Aile fertleri arasından seçilmesi önceliklidir. Vasi atama kararı, vesayet makamı tarafından resmi olarak yazılı hale getirilir ve gerekli mercilere bildirilir. Vesayet kararı ve vasi atama işlemleri, vesayet makamının tescil defterine işlenir ve gerektiğinde ilan edilir. Vasi olarak atanan kişinin, vesayet makamının kararının tebliğinden itibaren göreve başlar.
4. VASİNİN GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR?
Vasinin Görevleri TMK Madde 424-426 düzenlenmiştir. Vasi, vesayet altındaki kişinin malvarlığını korumak, idare etmek ve kişisel işlerini yürütmekle yükümlüdür. Vasinin görevleri arasında vesayet altındaki kişinin bakım ve eğitimini sağlamak, malvarlığını yönetmek ve gerekli yasal işlemleri yapmak yer alır. Vasi, vesayet makamının denetimi altında görev yapar ve belirli aralıklarla hesap verir. Vasi, vesayet altındaki kişinin haklarını ve menfaatlerini korumakla yükümlüdür.
Vasi, vesayet altındaki kişinin malvarlığını korumak için gerekli önlemleri alır. Vesayet makamının izni olmadan belirli işlemleri gerçekleştiremez (örneğin, taşınmaz satışı, borçlanma) Vasi, vesayet altındaki kişinin menfaatlerine aykırı işlemlerden kaçınmak zorundadır. Vesayet makamının onayı olmadan büyük meblağlı harcamalar yapamaz. Vasinin, vesayet altındaki kişinin menfaatleri doğrultusunda hareket etmesi ve her yıl vesayet makamına hesap vermesi gerekmektedir.
Vasi, vesayet altındaki kişinin malvarlığını ve kişisel durumunu korumakla yükümlüdür. Görevini kötüye kullandığında hukuki ve cezai sorumluluğu doğabilir. Vasi, görevini yerine getirirken ihmal veya kötü niyetle hareket ederse vesayet makamı tarafından görevden alınabilir ve hakkında hukuki işlem başlatılabilir. Vasi, vesayet makamının sürekli denetimi altında çalışır. Her yıl vesayet makamına malvarlığı yönetimine ilişkin hesap verir. Vesayet makamı, gerektiğinde vasinin faaliyetlerini denetler ve vesayet altındaki kişinin menfaatlerini korumak amacıyla önlemler alır.
Aynı zamanda vasi tayini talepli açılan davalar ve Harçlar Kanununun 13. maddesine göre vasi tayini ve azline ait kararlar harçtan müstesnadırlar.
5. ÖRNEK DİLEKÇELER
Örnek Dilekçe -1
ANKARA NÖBETÇİ SULH HUKUK MAHKEMESİNE
DAVACI : ……………… (T.C. No: ……….)
…………………………
VEKİLİ : Av. Hande Deniz YILDIRIM
Kızılırmak Mah. 1450 Sk. Ulusoy Plaza No:9/8 Çankaya/ANKARA
DAVALI : Hasımsız.
KENDİSİNE VASİ
TAYİNİ İSTENİLEN: …………………… (T.C. No: ……………………….. )
ADRES:
VASİ ADAYI : ……………………………. (T.C. No: ………………….)
ADRES:
KONU : Vasi atanması istemli dava dilekçesidir.
AÇIKLAMALAR :
İşbu dava, geçirdiği iş kazası sebebiyle hayatını tek başına idame ettirmesi mümkün olmayan hatta bu sebeple bakıma muhtaç hale gelen …………………………. için bu dilekçe ile açıklayacağımız başlatılacak hukuki süreçlerin takibinin daha sağlıklı bir şekilde yapılması, açılacak davaların yönetilmesi, ve yaptığı işlemleri takip edebilmek adına babası ………………. ………. vasi olarak atanması talebi sebebiyle açılmıştır. Şöyle ki,
Kendine vasi tayini istenilen …………………………….., ………………….. bünyesinde işçi olarak çalışmakta olduğu süre içinde ………….. tarihinde onuncu kattan aşağı düşmek suretiyle iş kazası geçirmiştir. Bu kazadan sonra ……………, günlerce yoğun bakımda kalmıştır.
……………………. yoğun bakımdan çıktıktan sonra tedavilerine devam edilmiştir ancak felçli olarak kalmıştır. …………….. Hastanesinde muayene edilmiştir ve bu muayene sonucu ……….. tarihinde heyet raporu hazırlanmıştır (EK-1).
Ekte de sunacağımız heyet raporunda da görüleceği üzere ……………. %94 oranında engelli olduğu tespit edilmiştir. Büyük bir oranda engeli olan ………………. , kaza sebebiyle felç geçirip kazadan sonra yatalak kalmıştır. Hala da yatağa bağlı olarak yaşamını sürdüren ve bakıma muhtaç hale gelen ……………….. yapılacak hukuki işlemleri takip edecek ve bunlarla ilgilenecek durumda değildir.
……………………..ın kendi adına, geçirdiği iş kazası ile ilgili yasal yollara başvurup birtakım hukuki süreçleri başlatabilmesi ne yazık ki mümkün değildir. …………….ın geçirdiği kaza sonrası hakkını araması ve yasal yollara başvurup bu süreci takibi mümkün olmadığından kendisinin hak kaybına uğramaması için bu işlemleri ……………… yüksek menfaati için babası ………….nın yürütmesi gerekmektedir.
Tüm bunların sonucu olarak, ……………….ın fiilen ve hukuken kendi sorumluluğunu taşıyacak, medeni ve yasal haklarını kullanabilecek durumda değildir. Bundan dolayı hala ona bakmakta olan ve işlerini takip etmesi sebebiyle babası olan……………. oğlunun yüksek menfaati ve hak kaybına uğramaması adına vasisi olarak atanması gerekmektedir.
HUKUKSAL NEDENLER : TMK. ve ilgili yasal mevzuat hükümleri.
DELİLLER : Nüfus Kayıtları, Sağlık Raporları, Adli Tıp Raporları, Bilirkişi, Yemin, Tanık ve Her türlü yasal delil.
SONUÇ ve İSTEM : Yukarıda açıkladığımız nedenler ve re’sen nazara alınacak hususlar ışığında …………..nın oğlu ………….. için vasi olarak tayin edilmesi yönünde karar verilmesini vekaleten arz ve talep ederiz. …/…./………
DAVACI VEKİLİ
Av. Hande Deniz YILDIRIM
Örnek Dilekçe -2
ANKARA NÖBETÇİ SULH HUKUK MAHKEMESİNE
DAVACI : AD SOYAD (T.C. ……..……)
ADRES
DAVALI : Hasımsız.
KENDİSİNE VASİ
TAYİNİ İSTENİLEN : AD SOYAD (T.C. : …………….)
VASİ ADAYI : AD SOYAD (T.C: ……..…..)
KONU : Vasi atanması istemi
AÇIKLAMALAR :
1.Oğlumun akli meleklerinde doğuştan bir rahatsızlık mevcuttur. Bu duruma ilişkin olarak, ekte sunacağım hastane raporlarında da görüleceği üzere mental retardasyon (zeka geriliği) şeklinde teşhis konulmuştur.
2.Sahip olduğu rahatsızlığından dolayı, çabuk manüpile edilebilen, kandırılmaya müsait bir yapısı vardır. Hatta bu sebepten oğlumun telefon hatları vb. hesapları kötü niyetli bir şahıs tarafından kullanılarak insanlar dolandırılmış, oğlum adına ceza davaları açılmıştır. (EK-3)
3.Oğlum çocukluğundan beri, zihinsel engelli olan çocukların gittiği eğitim kurumlarında eğitim görmüştür. Askerliğe dahi elverişli olmadığına dair raporu mevcuttur bu nedenle askerlik görevini de ifa edememiştir.(EK-4)
4.Bütün bunların sonucu olarak, fiilen ve hukuken kendi sorumluluğunu taşıyacak, medeni ve yasal haklarını kullanabilecek durumda değildir .Bu nedenlerle hala ona bakmakta olmam ve işlerini takip etmem nedeniyle babası olarak “….. …………” vasisi olarak atanmam gerekmektedir.
HUKUKSAL NEDENLER : MK. ve diğer ilgili mevzuat hükümleri..
DELİLLER : Nüfus Kaydı, Sağlık Kurulu Raporu, Tanık ve Her türlü yasal delil.
SONUÇ ve İSTEM :
Yukarıda açıkladığım nedenler, resen nazara alınacak hususlar ışığında oğlum ………………..için vasi olarak tayin edilmem yönünde karar verilmesini arz eder, saygılar sunarım.