Ortaklığın giderilmesi davası bir diğer adıyla izale-i şuyu davası, taşınır veya taşınmaz bir eşyaya sahip olan bir grup kimsenin bahsi geçen eşyayı paylaşma konusunda yaşadıkları ihtilafı çözüme kavuşturmak amacı ile paydaşlardan birinin açtığı davadır.
Ortaklığın giderilmesine ilişkin hükümler genel olarak Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş olup Türk Medeni Kanunu’nun paylaşma istemi başlıklı 698. Maddesine göre,
“Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir.
Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir.
Uygun olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz.”
Türk Medeni Kanunu’nun paylaşma biçimi başlıklı 699. Maddesine göre ise,
“Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir.
Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.
Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.”
1.ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASININ TARAFLARI
Ortaklığın giderilmesi davasını, menkul veya gayrimenkul mal üzerinde mülkiyet hakkı bulunan yani ilgili malın paydaşı olan kimse açabilir. Yani ortaklığın giderilmesi davasındaki davacı, uyuşmazlık konusu malın paydaşıdır. Bu paydaşı gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi olması da mümkündür.
Ortaklığın giderilmesi davasındaki davalı ise davayı açan paydaş veya paydaşlar dışında geri kalan tüm paydaşlardır. Tüm paydaşların ortaklığın giderilmesi davasında yer alması mecburidir.
2.AYNEN TAKSİM SURETİYLE ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ
Dava sırasında taraflar, uyuşmazlık konusu malı nasıl paylaşacaklarına dair bir karar verip hakime bildirebilirler. Bu anlaşma uyarınca da hakim karar verebilecektir. Ancak taraflar herhangi bir anlaşma yapamazlarsa ortaklık satış suretiyle ya da aynen taksim suretiyle giderilecektir.
Ortaklığın aynen taksim yoluyla giderilmesi, tarafların sahip olduğu uyuşmazlık konusu malın aynen bölüşülmesi ile gerçekleşen bir yoldur. Ortaklığın aynen taksim yoluyla giderilmesi için taraflardan yalnızca birinin bile talepte bulunması yeterli olacaktır. Bu hususta bir talep gelirse hakim, ilgili şartların bulunup bulunmadığını araştırmalıdır.
Hakim ilgili şartların bulunup bulunmadığını araştırmakla beraber eğer bu yolla taşınmaz, önemli ölçüde değer kaybedecek olursa bu yola gidilmemelidir. Bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.
3.SATIŞ SURETİYLE ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ
Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.
Dolayısıyla aynen taksim suretiyle ortaklığın giderilmesinin mümkün olmadığı durumlarda satış suretiyle ortaklık giderilmektedir. Uyuşmazlık konusu taşınmaz malın satışı, satış memurluğu veya icra dairesi aracılığıyla yapılmaktadır. Satış, açık artırma yoluyla yapılmalıdır.
4.ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASININ HUKUKİ DAYANAĞI
Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davasının hukuki dayanağı makalemizin başında da bahsettiğimiz gibi 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’dur.
Türk Medeni Kanunu’nun dördüncü kitabı eşya hukuku olup dördüncü kitabın birinci kısmı ise mülkiyettir. Bu kısımdan itibaren mülkiyet ile ilgili konular düzenlenmiş olup paylı mülkiyetin sona ermesi başlığı ile a kısmında paylaş istemi başlığında 698. Madde düzenlenmiştir. İlgili bu maddeye göre,
“Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir.
Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir.
Uygun olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz.”
Paylı mülkiyetin sona ermesinin devamında b başlığı ile 699. Maddede paylaşma biçimi düzenlenmiş olup ilgili bu maddeye göre ise,
“Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir.
Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.
Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır”.
5.ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASINDA HARÇ VE GİDERLER
Uyuşmazlık konusu taşınmazın satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesi durumunda taşınmaz malın satış bedelinden bir ortağın payına düşecek paranın binde 11,38 kadar nisbi karar ve ilam harcı alınmaktadır. Aynen taksim suretiyle paylaştırılması durumunda ise taşınmazın değerinin binde 4,55’i oranında nisbi karar ve ilam harcı alınmaktadır.
Mahkeme giderleri ve avukatlık ücretleri ise dava sonunda taraflara payları oranında yükletilmektedir.
6.ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Ortaklığın giderilmesi bir diğer adıyla izale-i şuyu davasında yetkili mahkeme, uyuşmazlık konusu taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesidir. Ortaklığın giderilmesi davasında görevli mahkeme ise sulh hukuk mahkemeleridir.
Dolayısıyla ortaklığın giderilmesi davaları, uyuşmazlık konusu taşınmaz malın bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemelerinde açılabilmektedir.