Türk hukukunda adli para cezası, suç işleyen kişiye mahkeme tarafından verilen bir cezadır. Bu ceza, suçun türüne ve failin durumuna göre belirlenen bir miktar para olarak ödenir. Adli para cezası, Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenme alanı bulmuştur.
Adli para cezasının miktarı, suçun niteliğine, failin ekonomik durumuna ve mahkemenin takdirine göre belirlenir.
Adli Para Cezası Nedir?
Adli para cezası, bir suçun cezası olarak mahkemece belirlenen gün sayısı kadar hesaplanan bir meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesini gerektiren bir ceza yaptırımıdır. Adli para cezasına ilişkin hükümler Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmekle beraber ilgili kanun maddesi olan 52. Maddeye göre,
“(1) Adli para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.
(2) En az yüz ve en fazla beşyüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir.
(3) Kararda, adli para cezasının belirlenmesinde esas alınan tam gün sayısı ile bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ayrı ayrı gösterilir.
(4) Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adlî para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adlî para cezasının hapse çevrileceği belirtilir.”
Hapis Cezası Adli Para Cezasına Çevrilir mi?
Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi kararı, belli şartların varlığı halinde mümkündür. Ancak her hapis cezası, adli para cezasına çevrilemez. Adli para cezasına çevrilmesi için işlenen suçun süresi, suçu işleyen sanığın yargılama sürecindeki pişmanlığı, ekonomik durumu gibi etkenler gözetilmektedir.
Örneğin Türk Ceza Kanunu uyarınca kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre adli para cezasına çevrilebilmektedir.
Türk Ceza Kanunu’nun 50. maddesine göre, hapis cezası yerine adli para cezası verilmesi, mahkemenin takdirine bağlıdır. Mahkeme, hapis cezasını, failin kişisel durumunu ve suçun özelliklerini göz önünde bulundurarak, adli para cezasına çevirebilir. Ancak, adli para cezası uygulandıktan sonra, bu ceza ödenmediğinde, ödenmeyen miktar hapis cezasına dönüştürülebilir.
Hakim Cezayı Adli Para Cezasına Çevirmek Zorunda Mıdır?
Kural olarak hapis cezalarının adli para cezasına çevrilmesi hakimin takdirindedir. Ancak bu kurala istisna olarak ilgili kanun maddesi uyarınca bazı hallerde hakimin takdir yetkisi yoktur. Türk Ceza Kanunu’na göre, eğer verilen hapis cezası 30 gün veya daha kısa bir süreyle sınırlıysa, hakim bu cezayı adli para cezasına ya da seçenek yaptırımlara çevirmek zorundadır. Ayrıca, 18 yaşından küçük ya da 65 yaşından büyük olan sanıklar için, 1 yıl veya daha kısa süreli hapis cezalarında da hakim, bu cezayı adli para cezasına veya seçenek yaptırımlara çevirmekle yükümlüdür. Bu durumda, hakim herhangi bir takdir hakkına sahip değildir.
Türk Ceza Kanunu’nun 50. Maddesinin 3. Fıkrasına göre,
“(3) Daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek yaptırımlardan birine çevrilir.”
Cezam Hangi Şartlarda Adli Para Cezasına Çevrilir?
Türk Ceza Kanunu’na göre, hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi belirli koşullara ve şartlara bağlıdır. Adli para cezası, hapis cezasının yerine veya alternatif bir yaptırım olarak uygulanabilir. Ancak, her durumda hapis cezası adli para cezasına dönüştürülemez; bunun için bazı önemli kriterler ve durumlar söz konusu olmalıdır. TCK’nın 50. maddesinde düzenlenen bu hükümler, özellikle hapis cezasının süresine ve failin kişisel durumuna göre değişkenlik gösterebilir.
İlk olarak, hapis cezasının süresi, adli para cezasına çevrilmesinde en önemli faktördür. Türk Ceza Kanunu’na göre, verilen hapis cezası 30 gün veya daha kısa süreliyse, hakim bu cezayı adli para cezasına çevirmek zorundadır. Bu durum, mahkemenin takdirine değil, zorunlu bir hukuki düzenlemeye dayanır. Hapis cezasının süresi 30 gün veya daha kısa olduğunda, adli para cezasına dönüşüm uygulanmak zorundadır ve hakim, cezayı hafifletme adına adli para cezasına dönüştürmek dışında bir seçenek kullanamaz. Bu uygulama, suçluların cezaevlerinde uzun süre kalmalarını engellemeyi ve cezaların daha pratik bir şekilde yerine getirilmesini sağlamayı amaçlar.
Ayrıca, hapis cezasının 1 yıl veya daha kısa süreli olması halinde de, 18 yaşından küçük veya 65 yaşından büyük olan sanıklar için hakim, adli para cezasına ya da seçenek yaptırımlara dönüştürme kararını almak zorundadır. Burada da hakim, takdir hakkını kullanamaz ve yasa, bu kişilerin cezalarının hafifletilmesini öngörür. Bu tür bir düzenleme, yaşlı veya genç suçluların rehabilitasyonu için daha uygun bir ceza yöntemi sunar.
Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesinin temel amacı, suçu işleyen kişi ile toplum arasındaki denetimin sağlanmasıdır. Adli para cezasına çevrilmiş bir hapis cezası, kişi üzerinde maddi yük oluşturarak, aynı zamanda suçluyu toplumsal sorumluluk taşıma noktasında harekete geçirir. Mahkeme, bu çevrimde, hapis cezasının süresine göre belirli bir miktar adli para cezası ödemesini talep eder. Adli para cezasının miktarı, her bir gün için ödenecek ücret üzerinden hesaplanır ve bu ücret, mahkeme tarafından belirlenen bir aralıkta değişebilir. Mahkeme, suçlunun maddi durumunu göz önünde bulundurarak, adli para cezasının miktarını belirler.
Sonuç olarak, Türk Ceza Kanunu’nda hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi, belirli süre ve özel koşullar altında uygulanan bir düzenlemeyi ifade eder. Hapis cezasının süresi 30 gün veya daha kısa ise ya da failin yaşı 18’den küçük veya 65’ten büyükse, hakim, hapis cezasını adli para cezasına çevirmek zorundadır. Bu düzenleme, cezaların infazını daha esnek hale getirirken, aynı zamanda cezai sorumluluğun daha adil bir şekilde yerine getirilmesini amaçlamaktadır.
Adli Para Cezası Nereye Ödenir?
Sanık hakkında verilen adli para cezasına ilişkin hüküm kesinleştikten sonra kararı veren mahkeme, hükmedilen adli para cezasının tahsili için ilgili adliyedeki İnfaz Savcılığı’na yazılı bildirimde bulunacaktır. İnfaz Savcılığı, mahkemeden gelen yazıya dayanarak, adli para cezasının peşin veya taksitle ödenmesine yönelik olarak, sanığa bir “Adli Para Cezası Ödeme Emri” düzenleyip gönderir. Bu emir, mahkemenin belirlediği ödeme şartlarına uygun olarak, sanığa ödeme yükümlülüğünü hatırlatır ve ödemelerin gerçekleştirilmesi için gerekli prosedürleri başlatır.
İlgili “Adli Para Cezası Ödeme Emri” tarafa ulaştıktan sonra adli para cezasını 30 gün içinde ödemek gerekmektedir. Ödeme emri alındıktan sonra kişinin ilgili adliyedeki İnfaz Savcılığı’na başvurup akabinde vergi dairesine yazılan yazıyı alması gerekmektedir. İlgili yazı ile vergi dairesine başvuran kişi hükmedilen adli para cezasını vergi dairesine ödedikten sonra aldığı dekontu Cumhuriyet Savcılığı İnfaz Bürosuna teslim etmelidir.
Adli Para Cezam Sicilde Gözükür mü?
Adli sicil kaydı, bir kişinin cezai geçmişini içeren resmi bir kayıttır ve kişinin işlediği suçlarla ilgili bilgileri barındırır. Bu kayıt, adalet sisteminin önemli bir parçası olarak, suç işleyen bireylerin geçmişteki suçlarına dair bilgileri toplar ve gerektiğinde bu bilgilere başvurulabilmesini sağlar. Adli sicil kaydı, kişinin hakkında verilen mahkûmiyet kararlarını, aldığı cezaları ve cezaların infaz durumunu içerir.
İlgili suç nedeniyle hükmedilen ceza veya güvenlik tedbiri yaptırımı mahkeme kararının kesinleşmesiyle beraber adli sicil kaydına işlenmektedir.
Adli para cezasına ilişkin mahkumiyet kararı, adli sicil kaydına işlenir. Eğer adli para cezası ödenmişse, bu durum cezanın ödenerek infaz edildiği şeklinde kaydedilir. Öte yandan, adli para cezası ödenmediği takdirde, tazyik hapsi uygulanarak cezanın kısmi ya da tamamen infaz edildiği bilgisi adli sicil kaydına yansıtılır.
Sicilimi Nasıl Sildiririm?
Kişi, adli sicil kaydı silme işlemi için Adalet Bakanlığına bağlı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğüne bir dilekçe ile başvurmalıdır. Adli sicildeki bilgiler; cezanın veya güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması, ceza mahkûmiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikayetten vazgeçme veya etkin pişmanlık, ceza zamanaşımının dolması, genel af hallerinde Adlî Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünce silinerek, arşiv kaydına alınır.
Adli Para Cezası Nasıl Hesaplanır?
Adli para cezasına ve adli para cezasının nasıl hesaplanacağına dair düzenlemeler, Türk Ceza Kanunu’nda yer almaktadır.
Adli para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir. En az yüz ve en fazla beş yüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adlî para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir.
Tüm bunların yanında yine ilgili kanun uyarınca hakim, sanığın ekonomik durumu ve kişisel koşullarını göz önünde bulundurarak, adli para cezasının ödenmesi için hükmün kesinleştiği tarihten itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere ek bir süre verebilir. Ayrıca, adli para cezasının belirli taksitlerle ödenmesine de karar verebilir; bu durumda taksit süresi iki yılı aşamaz ve her taksitin sayısı dörtten az olamaz.
Kararda, taksitlerden herhangi birinin belirtilen sürede ödenmemesi durumunda geri kalan tutarın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen kısmın hapis cezasına çevrileceği de açıkça belirtilir.
Adli Para Cezasını Ödemezsem Ne Olur?
Türk Ceza Kanunu’na göre, adli para cezası ödenmediği takdirde, ödenmeyen miktar hapis cezasına çevrilebilir. Bu durum, Türk Ceza Kanunu’nun 52. maddesinde düzenlenmiştir. Adli para cezası ödenmediği takdirde, her belirli miktar adli para cezası için bir gün hapis cezası uygulanır. Yani, belirli bir miktar adli para cezasının ödenmemesi durumunda, bu miktarın karşılığı olan hapis süresi belirlenir ve failin hapis cezası çekmesi sağlanır.
Adli para cezasının ödenmemesi durumunda hapis cezasına dönüşüm, sadece failin cezai sorumluluğunu yerine getirmesini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda adli para cezasının gerçek anlamda infaz edilmesine olanak tanır. Bu, cezanın türüne bakılmaksızın, cezai yaptırımların etkinliğini artıran bir düzenlemedir.
Örneğin, belirli bir miktar adli para cezası ödenmediğinde, bu miktarın karşılığı hapis cezasına dönüştürülür ve bu da failin toplumsal sorumluluğunu yerine getirmesini sağlar.
Adli Para Cezasını Ödemezsem Hapse Girer Miyim?
Kişinin adli para cezası ödenmediği için cezasının hapis cezasına çevrilmesi halinde kişi, adli para cezasını ödediğinde cezaevine girmeyecektir.