Settledİcra Hukuku

İCRA HUKUKU

İcra hukuku, hukukun önemli bir dalı olmaklar beraber icra hukukunu, alacaklının, borcunu ödemeyen borçludan alacağına ve aynı zamanda taleplerine nasıl kavuşacağını düzenleyen bir hukuk dalı olarak tanımlayabiliriz.

Makalemizin devamında da detaylıca açıklayacağımız üzere icra hukuku, ilamlı icra ve ilamsız icra olarak iki türe ayrılmaktadır. Kısaca ilamlı icra takibi, mahkemede devam eden yargılama sonucunda verilen karar doğrultusunda başlatılırken ilamsız icra takibi ise mahkeme kararı olmaksızın doğrudan icra dairesine başvurularak başlatılan takip işlemidir.

İCRA HUKUKUNUN AMACI NEDİR?

İcra hukukunun temel amaçlarından bahsetmek gerekirse,

• İcra hukuku, alacaklının borcunu ödemeyen borçludan alacaklarını tahsil etme hakkını korumaktadır.
• İcra hukuku, mahkeme tarafından verilen kararların uygulamasına da yardımcı olmaktadır.
• İcra hukuku, alacaklının alacağına ulaşabilmesi için haciz işlemlerini de düzenlemektedir.
• Borçlular karşısında alacaklılarının hakkını korumak da icra hukukunun temel amaçlarından biridir.

İCRA HUKUKU NELERİ KAPSAR?

İcra hukukunun kapsam alanına giren birçok konu vardır. Bunlar arasında, borç tahsilatı, haciz işlemleri, icra işlemlerinin yürütülmesi esası ve usulü, alacak tahsilatı, borçlu bilgilendirme işlemleri, haciz sonucu satış işlemleri, itirazlar ve itiraz süreçleri, ilgili mahkeme kararlarının uygulanması konularını sayabiliriz.

İCRA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI

• Alacaklı: İcra işlemlerini başlatan ve alacağı olan kişidir.
• Borçlu: Borcunu yerine getirmeyen kişidir.
• İcra Müdürlüğü: Başlatılan icra işlemlerini uygulayan ve takip eden kurumdur.
• İcra Mahkemesi: İcra işlemlerini denetleyen ve icra dosyaları ile ilgilenen mahkemedir.
• İcra Takibi: Borçlunun borcunu ödemesi için başlatılan yasal işlemdir.
• Haciz: Borçlunun mal varlığına el konulması işlemidir.
• İtiraz: Tarafların icra işlemlerine karşı yaptığı işlemdir.
• İcra Memuru: İcra işlemlerini yöneten ve dosyaların işleyişini takip eden resmi memurdur.
• İcra Takip İşlemleri: İcra organları tarafından borçluya karşı yapılan, alacaklının alacağına kavuşmasına yönelik işlemlerdir. Örneğin, haciz ve satış işlemleri.
• Taraf Takip İşlemleri: Tarafların yaptıkları işlemlerdir. Örneğin, takip talebi.
• İpotek: “İpotek” tabiri ipotekleri, ipotekli borç senetlerini, irat senetlerini, eski hukuk hükümlerine göre tesis edilmiş taşınmaz rehinlerini, taşınmaz mükellefiyetlerini, bazı taşınmazlar üzerindeki hususî imtiyazları ve taşınmaz eklenti üzerine rehin muamelelerini ihtiva eder.
• Taşınır Rehni: “Taşınır rehni” tabiri, teslime bağlı rehinleri, Türk Medenî Kanununun 940’ıncı maddesinde öngörülen rehinleri, ticarî işletme rehnini, hapis hakkını, alacak ve sair haklar üzerindeki rehinleri, ihtiva eder.
• Rehin: Sadece “Rehin” tabiri, “ipotek” ve “taşınır rehni” tabirlerine giren bütün taşınır ve taşınmaz rehinlerini, ihtiva eder.

İCRA İŞLEMLERİNDE BORÇLU VE ALACAKLI HAKLARI

İcra işlemlerinde borçluların ve alacaklıların çeşitli hakları bulunmaktadır. Bu hakları detaylandırmak gerekirse,

Borçlu Hakları:

• İcra Takibinin Tebliği: İcra takibinin başlangıcı icra takibinin borçluya tebliğidir. Borçlunun takibin başlamasından haberdar olmalıdır ve aynı zamanda takipten haberdar edilme hakkına sahiptir.
• Borçlunun İtiraz Hakkı: Borçlunun kendisine tebliğ edilen icra takibine itiraz etme hakkı vardır.
• Yapılan İtirazın İncelenmesi Hakkı: Borçlu tarafından yapılan itiraz incelenip değerlendirilmelidir.
• Borçlunun Mal Beyanı: Borçlu, icra takibine karşı mal beyanında bulunur.
• Taksitlendirme: Borçlu, kendisine takip başlatan alacaklı ile anlaşabilir ve borcun taksitlendirilmesini sağlayabilir.
• Şikayet Hakkı: Borçlu, icra dairesi çalışanlarının yaptıkları işlem sırasında herhangi bir hukuka aykırı işlem yaptığını düşünürse bu durumu şikayet etme hakkına sahiptir.

Alacaklının Hakları:

• İcra Takibi Başlatma: Alacaklı, borcunu tahsil etme amacı ile icra takibi başlatılması hakkına sahiptir.
• İtirazın Değerlendirilmesi: Alacaklı, borçlu tarafından yapılan itirazın hukuka uygunluğunun değerlendirilmesini isteyebilir.
• İcra Takip İşlemlerinin İzlenmesi: Alacaklı, icra takip işlemlerini izleme hakkına sahiptir.
• Satış Talebi: Alacaklı, el konulan malın satışını talep etme hakkına sahiptir.
• Masrafların Tahsili: Alacaklı, icra takibi işlemleri sırasında ortaya çıkan masrafları borçludan tahsil etme hakkına sahiptir.
• Takip Sonucunda Elde Edilen Paraları Tahsil: Alacaklı, takip sırasında elde edilen paraları tahsil hakkına sahiptir.

İCRA HUKUKU KAÇA AYRILIR?

İcra, ilamlı icra ve ilamsız icra olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu iki takibin süreçlerinde bazı farklı aşamalar bulunmaktadır. İlamsız icra ve ilamlı icra kavramlarını detaylıca açıklamamız gerekirse:

-İlamlı İcra

İlamlı icra takibi yoluna doğrudan, elimizde belirli belgeler olmadan başvuru yapamayız. İlamlı icra takibinin başlatılabilmesi için mahkeme kararı, mahkeme huzurunda yapılan sulhlar, kabuller ve para borcu ikrarını havi re’sen tanzim edilen noter senetleri olması gerekir. İlamlı icra takibinde para ve teminat alacaklarından farklı alanlarda da başvuru söz konusudur. Mesela çocuk teslimi, taşınır ya da taşınmaz teslimi için de ilamlı icra takibi başlatılabilmektedir.

-İlamsız İcra

İlamsız icra takibi, mahkeme kararı olmaksızın doğrudan başlatılabilen bir takip türüdür. İlamsız icra takibinin başlatılabilmesi için alacağın para ve teminat alacaklarından kaynaklı olması gerekmektedir.

Bunun dışında ilama dayalı bir alacak ilamsız icra takibine konu edilememektedir. Bu konuda Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2017/2 E. 2017/3 K. Sayılı kararına göre,

“Açıklanan tüm bu olgular karşısında ilamların genel haciz yolu ile ilamsız takibe konu edilmesinin icra hukukuna ve yargılama tekniğine uygun düşmediği, bu yola başvurmakta alacaklının hukuki yararının bulunmadığı gibi borçlunun hukuki durumunun ağırlaştırıldığı ve taraflar arasındaki menfaatler dengesinin bozulduğu sonucuna varılmış ve içtihatların “ilama dayalı bir alacağın ilamsız takip konusu yapılamayacağı” yönünde birleştirilmesine karar verilmiştir.

“İlama dayalı bir alacağın ilamsız takip konusu yapılamayacağı”na 26.05.2017 günlü oturumda oy çokluğu ile karar verilmiştir.”

CEBRİ İCRA NEDİR?

Cebri icranın kelime anlamı, zor kullanarak yerine getirmektir. Cebri icra, maddi hukuktan kaynaklanan taleplerin devlet kuvveti yardımı ile fiilen gerçekleştirilmesini ifade eder. İlgili bu taleplerin icra dairesi gibi devletin yetkili organları ve devlet kuvveti ile gerçekleştirilmesine hizmet eden faaliyetlerin tümüne cebri icra faaliyeti denmektedir. Bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde uyulması gereken kuralları düzenleyen hukuk dalına ise cebri icra hukuku denmektedir.

CÜZİ İCRA NEDİR?

Cüzi icra, cebri icranın bir çeşidi olarak düzenlenmektedir. Cüzi icra, alacaklı ya da alacaklılara karşı borcunu ödemeyen borçlunun hacze konu borcunun alacağa yetecek kadar olan kısmının satılıp takip başlatan alacak veya alacaklılara ödenmesidir.

İCRA TAKİP YOLLARI

İcra ve iflas hukukunda üç çeşit takip yolu bulunmaktadır. Bunlar; haciz, iflas ve paraya çevirmedir. Bu takip yollarını detaylandırmak gerekirse,

-Haciz

Haciz yolu ile takip, ilamsız takip ve ilamlı takip yolları olmak üzere iki şekilde başlatılabilir. İlamsız takip yolu ise kendi içinde dörde ayrılmaktadır. Bu dört grubun içinde genel haciz yolu ile takip, kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip, kiralanan taşınmazların tahliyesine özgü takip ve abonelik sözleşmesine özgü haciz yolu ile takip vardır.

-İflas

İflas ile takip yolu ise kendi içinde takipli iflas ve takipsiz iflas olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Takipli iflasta, alacaklı borcunu ödemeyen borçluya karşı icra dairesinde iflas takibi başlatmaktadır. Alacaklının icra dairesinde başlatmış olduğu bu takip üzerine borçlunun süresi içinde borcunu ödememesi durumunda alacaklı, borçlunun iflasına karar verilmesi talebi ile asliye ticaret mahkemesinde iflas davası açabilir.

Takipsiz iflas yani doğrudan iflasta ise alacaklı veya borcunu ödemeyen borçlu, icra dairesinden iflas takibini başlatmaksızın doğrudan ticaret mahkemesine başvurup iflas kararı talep edebilir.

-Paraya Çevirme

Rehinle temin edilmiş alacaklar için öncelikle rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapılması gerekmektedir bu aşama olmaksızın doğrudan ilamlı ya da ilamsız takip yoluna başvurulamaz. Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte diğer yollardan farklı olarak haciz aşaması bulunmamaktadır.

HACİZ NEDİR?

Haciz, genel anlamıyla kesinleşmiş olan bir icra takibinin konusu para alacağının ödenmesi amacı ile talep sahibi alacaklı lehine alacak miktarını karşılamaya yetecek değerde borçluya ait mal ve haklara icra dairesi tarafından hukuken el konulmasıdır.

Kural olarak borçlunun başka bir kişiye devredebileceği tüm haklar haczin konusu olabileceği gibi taşınır mallar, taşınmaz mallar, alacak hakları ve fikri haklar gibi haklar haczedilebilmektedir.

Alacaklı tarafın talebi olmadan hacze kendiliğinden karar verilemez. Haczin yapılabilmesi için alacaklının icra dairesine talepte bulunması gerekmektedir.

Alacaklı haciz talebinde, ödeme emrinin tebliğinden itibaren bir yıllık süre içinde bulunmalıdır. Bir yıllık sürenin geçmesi halinde ilgili icra dosyası işlemden kaldırılacaktır.

Alacaklının icra dairesine haciz talebinde bulunmasından itibaren üç gün içinde haciz, icra müdürü tarafından gerçekleştirilmektedir. Üç günlük sürenin aşılması haczin geçerliliğinin etkilemez ancak şikayet konusu oluşturur.

HACİZ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Haczin çeşitleri, geçici haciz, kesin haciz ve ihtiyati haciz olmak üzere üç çeşittir. Aynı zamanda kesin haczin alt türü olarak tamamlama haczi ve ilave haciz türleri de bulunmaktadır.

• Geçici Haciz: İtirazın geçici kaldırılması kararı üzerine alacaklı geçici haciz talebinde bulunabilir. Geçici haciz durumunda alacaklı satış talebinde bulunamaz ancak diğer konular kesin haciz hükümlerine göre yapılmaktadır.
• İhtiyati Haciz: İhtiyati haciz, icra ve iflas kanununda “Rehinle temin edilmemiş ve vadesi gelmiş bir para borcunun alacaklısı, borçlunun yedinde veya üçüncü şahısta olan taşınır ve taşınmaz mallarını ve alacaklarıyla diğer haklarını ihtiyaten haczettirebilir.” Şeklinde düzenlenmiştir. İhtiyati haciz durumunda da alacaklı satış isteyemez.
• Kesin Haciz: Takip kesinleştikten sonra başlatılan işleme kesin haciz denmektedir. Söz konusu alacak karşılanana kadar borçlunun malları haczedilmektedir. Bazı durumlarda yapılan haciz alacak miktarını karşılamadığında yeni haciz yapılmaktadır. Bu hususta kesin haczin alt başlığı olarak iki haciz türü daha düzenlenmiştir. Bunlar ilave haciz ve tamamlama haczidir.
• İlave Haciz: Hacze başka alacaklıların da iştirak etmesi sonucu daha önce haczedilmiş olan malların bütün alacakları karşılamadığı durumda alacaklı veya alacaklıların talebi üzerine yapılan hacizdir.
• Tamamlama Haczi: Tamamlama haczi, İcra ve İflas Kanunun 139. Maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, “Satış tutarı bütün alacakları ödemeye yetmezse icra memuru kendiliğinden yeni hacizler yaparak haczi tamamlar; ancak bu suretle haczolunan mallar üzerinde sonra gelen derecelerin evvelce koydurdukları hacizler varsa bu hacizlerin doğurduğu haklara halel gelmez. Yeniden haczedilen mallar ayrıca satış talebine hacet kalmaksızın ve mümkün olduğu kadar çabuk satılır.”

İCRA HUKUKUNDA İTİRAZ VE İPTAL DAVALARI

Borçlu, başlatılan icra takibine yedi gün içinde itiraz edebilir. Borçlunun etmiş olduğu bu itiraz sonucunda icra takibi kendiliğinden durmaktadır.

Borçlunun itirazı sonucu duran takibe devam edilebilmesi için alacaklının itirazı gidermesi gerekir. Bu itirazı gidermek içinse alacaklının ya itirazın iptali için mahkemede dava açar ya da itirazın kaldırılması için icra mahkemesine başvurur.

İCRA VE HACİZLERE HANGİ MAHKEME BAKAR?

İcra hukukundaki uyuşmazlıklarda uyuşmazlık türüne göre çeşitli mahkemeler görevlidir.

İcra Mahkemesi, icra ve iflas işleri ile ilgilenen ilk derece mahkemesidir.

İcra Mahkemesinin görev alanına giren işleri saymamız gerekirse,

• İcra ve iflas dairelerinin işlemlerine karşı yapılmış olan şikayetleri inceler.
• İtirazın geçici ve kesin kaldırılması taleplerini inceleyip karara bağlar.
• Gecikmiş itirazların incelemesi yapılmaktadır.
• Haciz ve satış işlemlerini durdurmak.
• İcra ve iflas dairelerinin işlemlerinin iptalini sağlamak.
• İcra ve iflas hukuku alanındaki uyuşmazlıkları incelemek.

ANKARA İCRA AVUKATI

İcra hukuku alanında herhangi bir hak kaybı yaşamamak için süreci alanında uzman bir avukatla yönetmek sizin için faydalı olacaktır. Bu konu ile ilgili HDY Hukuk & Danışmanlık olarak alanında uzman avukat kadromuzla sizlere yardımcı olmaya hazırız.

KAYNAKÇA

1-Arslan, Yılmaz, Ayvaz-İcra ve İflas Hukuku

2-https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=s%CC%A7ikayet–ilamsiz-icra.pptx

3-https://itunesu-assets.itunes.apple.com/itunes-assets/CobaltPublic49/v4/4f/18/c4/4f18c41d-d5ea-5804-73e3-65877e4b5b7b/305-1571469758717127326-_N_TE_1.pdf

4-https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/HUK206U/ebook/HUK206U-13V3S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf

5-http://cdn.istanbul.edu.tr/statics/hukuk.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2017/12/Menfi-Pratik-Çalışma.pdf