Kovuşturma Nedir?
Soruşturma evresi, suç işlendiği şüphesiyle ilgili olarak başlatılan yasal sürecin ilk adımıdır. Bu süreç, genellikle suçun işlendiği iddiasıyla ilgili olarak savcılığa veya emniyet birimlerine gelen bilgi veya ihbar üzerine başlatılır.
Soruşturma evresinde, suçun işlendiği iddialarını araştırmak amacıyla deliller toplanır, tanıkların ifadeleri alınır ve şüpheli veya sanık hakkında bilgi ve kanıtlar toplanır. Savcı veya soruşturmayı yürüten diğer yetkililer, suçun detaylarını ve şüphelinin suç işleme olasılığını değerlendirirler.
Bu süreç, adaletin yerine getirilmesi ve suçluların cezalandırılması için önemlidir. Soruşturma sonucunda elde edilen bulgular, suçlamaların dayanağını oluşturur ve bu bilgiler, kovuşturma aşamasında mahkemede delil olarak kullanılabilir.
Kovuşturma evresi ise bir suçun işlendiği iddiasıyla ilgili yasal sürecin başlatılması anlamına gelir. Bu süreç genellikle savcılık makamının suç şüphelisi veya sanık hakkında yeterli şüphe veya kanıtlar bulmasıyla başlar. Kovuşturma sürecinde, savcı delilleri toplar, tanıkları dinler, şüpheli veya sanığın ifadesini alır ve yasal prosedürleri takip eder.
Kovuşturma aşaması, suç iddialarının derinlemesine incelendiği ve adli makamlar önünde delillerin sunulduğu süreçtir. Burada amaç, suçun işlendiği iddiasının doğruluğunu belirlemek ve suç işleyen kişiye yönelik cezai sorumluluğunun tespit edilmesidir. Şüpheli veya sanık suçlu bulunursa, ceza hukuku çerçevesinde yargılanması ve cezalandırılması mümkün olabilir.
Kovuşturma süreci, hukukun işleyişinde adaletin sağlanması ve suç işleyenlerin cezalandırılmasını amaçlayan önemli bir adımdır. Bu süreç boyunca tarafların yasal hakları korunur ve adaletin sağlıklı bir şekilde işlemesi için çaba gösterilir.
Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Nedir?
Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar bir diğer adıyla takipsizlik kararı, Cumhuriyet savcısının soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hallerinde verdiği karardır.
Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar kısaca KYOK, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 172. Maddesinin birinci fıkrasında açıkça düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre,
“(1) Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Bu karar, suçtan zarar gören ile önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilir. Kararda itiraz hakkı, süresi ve mercii gösterilir.”
Kyok Verilebilecek Durumlar Nelerdir?
Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre, Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar. Ancak kanunda düzenlenen bazı durumlarda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 172. Maddesinde ilgili haller düzenlenmiştir. Buna göre,
“(1) Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Bu karar, suçtan zarar gören ile önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilir. Kararda itiraz hakkı, süresi ve mercii gösterilir.
(2) Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak yeni delil elde edilmedikçe ve bu hususta sulh ceza hâkimliğince bir karar verilmedikçe, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz.
(3) Kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın etkin soruşturma yapılmadan verildiğinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmesi veya bu karar aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi üzerine, kararın kesinleşmesinden itibaren üç ay içinde talep edilmesi hâlinde yeniden soruşturma açılır.”
Yukarıda verilen ilgili kanun maddesinde de görüleceği üzere Cumhuriyet Savcısı, iki durumda kovuşturmaya yer olmadığına dair bir karar verebilir. Bu haller:
- Kamu Davasının Açılması İçin Yeterli Şüphe Oluşturacak Delil Elde Edilememesi
- Kovuşturma Olanağının Bulunmaması Halleri
İlgili bu halleri detaylıca incelememiz gerekirse;
A. Kamu Davasının Açılması İçin Yeterli Şüphe Oluşturacak Delil Elde Edilememesi
Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre, soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenler. Dolayısıyla yeterli şüphe oluşturacak delillerin elde edilememesi halinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verecektir.
Bunun yanında ilgili kanuna göre Cumhuriyet savcısı, maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adli kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür.
Bu durumda bahsi geçen yeterli şüphe kavramı, elde edilen delillerin şüphelinin suçlu bulunma olasılığının, beraat etme olasılığından daha ağır basması durumlarını ifade etmektedir.
B. Kovuşturma Olanağının Bulunmaması Halleri
Bazı hallerde kovuşturma olanağı bulunmaz ve Cumhuriyet Savcısı, kovuşturma olanağının bulunmaması sebebiyle takipsizlik kararı verir. Bu haller içinde yaş durumu, af, şikayet şartının gerçekleşmemesi, zamanaşımı süresi, cezai ehliyet, ölüm gibi çeşitli sebepler bulunmaktadır.
Kyok Kararına İtiraz
Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar, suçtan zarar görene tebliğ edilmektedir. Tebliğ edilen bu kararda, itiraz için süre ve merci de belirtilmektedir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 173. Maddesinin 1. Fıkrasına göre,
“(1) Suçtan zarar gören, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren iki hafta içinde, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine itiraz edebilir.”
İlgili kanun maddesinden de görüleceği üzere suçtan zarar gören kişi, takipsizlik kararının kendisine tebliğ edilmesinden itibaren iki hafta içinde sulh ceza hakimliğine itiraz edebilmektedir.
Suçtan zarar gören sulh ceza hakimliğine vereceği itiraz dilekçesinde, kamu davasının açılmasını gerektirebilecek olaylar ve deliller belirtir. Sulh ceza hâkimliği, kararını vermek için soruşturmanın genişletilmesine gerek görür ise bu hususu açıkça belirtmek suretiyle, o yer Cumhuriyet başsavcılığından talepte bulunabilir; kamu davasının açılması için yeterli nedenler bulunmazsa, istemi gerekçeli olarak reddeder; itiraz edeni giderlere mahkûm eder ve dosyayı Cumhuriyet savcısına gönderir. Cumhuriyet savcısı, kararı itiraz edene ve şüpheliye bildirir. Sulh ceza hâkimliği istemi yerinde bulursa, Cumhuriyet savcısı iddianame düzenleyerek mahkemeye verir.
Ek Kyok Nedir?
Ek kovuşturmaya yer olmadığına dair karar ise birden çok şüpheli ya da birden çok suç olması durumunda ortaya çıkan bir kavramdır.
Soruşturmayı yürüten Cumhuriyet savcısı, soruşturma sırasında birtakım suçların işlenmiş olduğuna kanaat getirirse ancak kalan suçlar hakkında yeterli şüphe oluşmaması durumunda yeterli şüphe elde edilen suçlar için iddianame düzenler bahsi geçen diğer suçlar için ise ek takipsizlik kararı vermektedir.
Ek takipsizlik kararına itiraz usulü de yukarıda bahsedilen itiraz usulü ile aynıdır.
Kyok Kararına İtirazın Sonuçları
Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre, suçtan zarar görenin sulh ceza hakimliğine itiraz etmesi halinde, sulh ceza hakimliği, kararını vermek için soruşturmanın genişletilmesine gerek görür ise bu hususu açıkça belirtmek suretiyle, o yer Cumhuriyet başsavcılığından talepte bulunabilir; kamu davasının açılması için yeterli nedenler bulunmazsa, istemi gerekçeli olarak reddeder; itiraz edeni giderlere mahkûm eder ve dosyayı Cumhuriyet savcısına gönderir. Cumhuriyet savcısı, kararı itiraz edene ve şüpheliye bildirir. Sulh ceza hakimliği istemi yerinde bulursa, Cumhuriyet savcısı iddianame düzenleyerek mahkemeye verir.