Cinsiyet değiştirme, bireyin doğuştan gelen cinsiyet kimliği ile içsel deneyimi arasındaki uyumsuzluğu gidermeye yönelik bir süreçtir. Bu süreçte, hormon tedavisi, cinsiyet atama cerrahisi ve psikolojik destek gibi çeşitli yöntemler kullanılır. Temel hedef, kişinin kendi cinsiyet kimliğiyle uyumlu bir yaşam sürebilmesini sağlamaktır.
Cinsiyet Değiştirme Nedir?
Cinsiyet değiştirme, bireyin doğuştan gelen cinsiyet kimliği ile içsel deneyimi ve dış görünümü arasındaki uyumsuzluğu azaltmak amacıyla gerçekleştirdiği çok yönlü bir süreçtir. Bu süreç, kişinin kendi cinsiyet kimliğiyle uyumlu bir yaşam sürmesine yardımcı olmak için tıbbi, psikolojik ve sosyal destekleri içerir. Genellikle, hormon tedavisi, cinsiyet atama cerrahisi ve psikoterapi gibi yöntemlerin bir kombinasyonu kullanılır.
Hormon tedavisi, kişinin cinsiyet özelliklerini istediği yönde değiştirmek için hormonal dengesizliği düzenleyerek bedensel değişiklikler yapar. Cinsiyet atama cerrahisi, genellikle cinsiyet özelliklerini değiştirmek için genital veya meme cerrahisi gibi prosedürleri içerir. Bu süreç, kişinin bedensel görünümünü ve cinsel fonksiyonlarını, içsel kimliğiyle daha uyumlu hale getirmeyi amaçlar.
Bunun yanı sıra, psikoterapi ve destek grupları gibi psikolojik destekler de cinsiyet değiştirme sürecinde önemli bir rol oynar. Bu, kişinin cinsiyet kimliği ile ilgili duygularını anlamasına, kabul etmesine ve bu yeni kimlikle nasıl başa çıkacağını öğrenmesine yardımcı olabilir.
Cinsiyet değiştirme süreci, her birey için farklıdır ve kişinin kendi ihtiyaçlarına ve tercihlerine göre şekillenir. Bazıları için bu süreç, tam bir cinsiyet atama cerrahisini içerebilirken, diğerleri için sadece hormon tedavisi veya psikolojik destek yeterli olabilir. Ancak temel amaç, kişinin kendi cinsiyet kimliğiyle uyumlu bir yaşam sürmesine yardımcı olmaktır. Bu süreç, bireyin kendi kimliğini keşfetmesi ve ifade etmesi için önemli bir adımdır, ancak aynı zamanda toplumsal kabul ve destek gerektirir.
Cinsiyet Değiştirme Davası Nedir?
Cinsiyet değiştirme davası, bir kişinin yasal cinsiyet kimliğini değiştirmek amacıyla mahkemeye başvurduğu hukuki bir süreci ifade eder. Bu süreç, Türk Medeni Kanunu’nun ilgili hükümlerine dayanır ve kişinin cinsiyet kimliğiyle uyumlu bir yaşam sürmesini sağlamayı amaçlar.
Cinsiyet değiştirmek isteyen kişi, mahkemeye cinsiyet değişikliği talebini içeren bir dilekçe sunar. Bu dilekçede, kişinin cinsiyet kimliğinin değişmesinin nedenleri ve bu değişikliğin kişisel, psikolojik ve sosyal etkileri detaylı bir şekilde açıklanır.
Mahkeme, başvuruyu inceleyerek gerekirse uzman görüşlerine başvurur ve kişinin talebini değerlendirir. Eğer mahkeme, talebi uygun bulursa kabul eder ve ilgili süreç başlar. Ancak, bu süreçte belirli prosedürler ve koşullar bulunur ve başvuru sahibinin cinsiyet değişikliğinin kalıcı olduğunu göstermesi, tıbbi ve psikolojik değerlendirmelerden geçmesi gibi adımlar genellikle gereklidir.
Sonuç olarak, cinsiyet değiştirme davaları, bireyin cinsiyet kimliğiyle uyumlu bir yaşam sürmesini sağlamak için önemli bir yasal süreçtir ve bu süreç, bireyin haklarını ve kimliğini yasal olarak tanınmasını ve toplumsal kabul görmesini hedefler.
Cinsiyet değiştirme davası, nüfus kaydının düzeltilmesi davası olarak kabul edilmektedir. Cinsiyet değiştirme davasına ilişkin düzenleme, Türk Medeni Kanunu’nun 40. Maddesinde yapılmıştır.
Cinsiyet Değiştirmek için Aranan Şartlar Nedir?
Türk Medeni Kanunu’nun 40. Maddesinde düzenlenmiş olup ilgili bu maddeye göre,
“Cinsiyetini değiştirmek isteyen kimse, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine izin verilmesini isteyebilir. Ancak, iznin verilebilmesi için, istem sahibinin on sekiz yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; ayrıca transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu (…) bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesi şarttır.
Verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir.”
Yukarıda verilen kanun maddesi de göz önüne alındığında bireyin cinsiyet değiştirme izni için bazı şartlar gerekmektedir. Bu şartlar;
- Cinsiyet değişikliği isteyen kişi on sekiz yaşını doldurmuş olmalıdır.
- Kişi, evli olmamalıdır.
- Cinsiyet değişikliği talebinde bulunan kişi transseksüel yapıda olmalıdır.
- Cinsiyet değişikliği, kişinin ruh sağlığı açısından zorunlu olmalıdır.
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi’nin bir kararına göre,
“4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesinde cinsiyet değiştirme ve cinsiyet değiştirme için aranan şartlar düzenlenmiş olup buna göre; cinsiyet değiştirmek isteyen kimse mahkemeye şahsen başvurarak cinsiyetinin değiştirilmesini talep edebilecektir. Mahkeme bu istem karşısında cinsiyet değişikliğine izin verebilmek için istem sahibinin 18 yaşını doldurmuş olması, evli olmaması, transseksüel yapıda olup cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmi sağlık kurulu raporuyla belgelemiş olması şartlarını arayacaktır. Bu şartların yerine gelmesiyle cinsiyet değişikliği için izin kararı verilecek ve verilen izin kararı doğrultusunda kişi cinsiyet değişikliği ameliyatı olabilecektir. Cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde ise bu defa mahkemeden nüfus kaydının düzeltilmesi talebinde bulunularak yeni durum nüfus siciline işlenebilecektir.
Cinsiyet değiştirme kanundaki düzenlemeye göre iki aşamadan oluşmaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun 40. maddesinin birinci fıkrasında tahdidi olarak sayılan şartların varlığı halinde mahkemece cinsiyet değişikliği için izin kararı verilecek, maddenin ikinci fıkrasında ise; birinci fıkra gereği verilen ve kesinleşen cinsiyet değişikliğine izin kararına bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilecektir. Yani cinsiyet değişikliği için; ilk önce cinsiyet değişikliğine dair mahkemece izin kararı verilmeli ve bu izin kararına istinaden gerekli cinsiyet değişikliği ameliyatı yapılmalıdır. Daha sonra açılacak davada ise mahkemece, cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilecektir…Dolayısı ile Kanunun 40. maddesindeki cinsiyet değişikliği için ameliyat aşamasının geçildiği kabul edilemez. Ancak mahkemece davacının durumu ile ilgili iki ayrı sağlık kurulu raporu alınmış, sunulan raporlar Kanunun aradığı hususları ihtiva etmemektedir. Şöyle ki; cinsiyet değişikliğine izin için ilk raporda olması gereken hususlar; cinsiyet değişikliği talep eden kişinin transseksüel yapıda olup olmadığı, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olup olmadığı hususları açıkça raporda belirtilmelidir. İlk aşama yani cinsiyet değişikliği ameliyatı tamamlandıktan sonra ikinci aşamada ise, nüfus kaydında düzeltme yapılabilmesi için cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması gerekmektedir.
Buna göre mahkemece yapılacak iş; cinsiyet yönünden nüfus kütüğünde düzeltme davasının eldeki dosyadan tefrik edilip ayrı bir esasa kaydı yapılarak cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davası ve izin verilecekse tıbbi yöntemlere uygun cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin “Resmi Sağlık Kurulu Raporu” sunması için imkan tanınıp, bunun sonucuna göre karar verilmesi; cinsiyet değişikliğine izin verilmesi davası yönünden ise, davacının bizzat yurt dışı tedavi belgeleri ile birlikte bir eğitim araştırma hastanesine sevki sağlanarak;
- Transseksüel yapıda olup olmadığı,
- Cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olup olmadığı,
- Üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunup bulunmadığı hususunda rapor alınıp oluşacak sonuç doğrultusunda karar vermekten ibarettir.” (2017/7453 E. 2018/2260 K.)
Cinsiyet Değiştirme Davasına Taraflar
Cinsiyet değiştirme davasında davacı, ilgili kanun maddesindeki şartları sağlayan ve cinsiyet değişikliği talep eden bireydir.
Cinsiyet değiştirme davası, çekişmesiz bir yargı işidir. Ancak bu dava makalemizin başında da bahsettiğimiz gibi nüfus kaydının düzeltilmesine ilişkin bir dava olduğu için davalı olarak Nüfus Müdürlüğü gösterilmektedir.
Cinsiyet Değiştirme Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Cinsiyet değiştirme davasında yetkili mahkeme, davacının yerleşim yeri mahkemesi olup görevli mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Dolayısıyla cinsiyet değiştirmek isteyen kişi, yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesinde dava açabilmektedir.